HISTORIA KAMIENIC

Kamienice przy Krakowskim Przedmieściu 51 i 70 stanowią integralną część krajobrazu lubelskiego Śródmieścia. Lokalizacja w centrum miasta oraz sąsiedztwo najważniejszych urzędów, sądów, obiektów kulturalnych i historycznych powoduje, że ta część miasta tętni życiem.

Aby lepiej poznać historię tej okolicy, trzeba cofnąć się do początków ubiegłego wieku. Ówczesne, życie Lublina – tak jak dziś – koncentrowało się wokół Krakowskiego Przedmieścia. To tu swoje siedziby miały miejskie władze i najważniejsze instytucje, od których zależało funkcjonowanie miasta – banki, sądy i towarzystwa gospodarcze. Lublinianie spędzali tu większość czasu, załatwiając urzędowe sprawy, spacerując i robiąc zakupy, bo Krakowskie Przedmieście było także ośrodkiem handlowym z najlepszymi sklepami w mieście.

        Historia kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 51 (róg z Krótką)

Gmach przy Krakowskim Przedmieściu 51 pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Pod względem architektonicznym jest jednym z najcenniejszych w tej części miasta. Działka, na której dzisiaj stoi kamienica przy Krakowskim Przedmieściu 51, do drugiej połowy XIX w. należała do rozległego majątku Aleksandra Stopczyka, którego obszar wyznaczały dzisiejsze ulice: Krakowskie Przedmieście, Ewangelicka, Jasna i Wieniawska. Większość tego terenu zajmowały wówczas ogrody oraz nieliczne zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Po śmierci Stopczyka w 1873 r. znaczną część majątku nabyła córka zmarłego – Dorota Piotrowska. Na początku XX w. teren został podzielony i wyodrębniono z niego Krakowskie Przedmieście 49, 51, 53 oraz Krótką 3. W 1907 r. przy Krakowskim Przedmieściu 51 stanęła kamienica. Początkowo był to czterokondygnacyjny dom mieszkalny. Dopiero w latach 30. ubiegłego stulecia parter przeznaczono na działalność handlową.

Od początku mieściły się tu sklepy zaopatrzone w najlepszy asortyment odzieży. W 1968 r. damski salon został nazwany ADA, który do dziś jest synonimem ponadczasowej elegancji. Od początku wyróżniał się na tle innych sklepów odzieżowych w mieście, oferując odzież i dodatki najlepszych polskich firm oraz zagraniczne marki z Włoch, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Francji. Obecnie, mieści się tu Dom Mody ADA & ADAM i zajmuje parter oraz piętro, a wystrojem nawiązuje do przedwojennej stylistyki.

Z okresu budowy zachowały się niemal w całości żeliwne balustrady balkonowe oraz dekoracje elewacji z roślinnymi motywami. Parter budynku jest boniowany, a lico wokół osi skrajnych ma odkrytą cegłę. Okna znajdują się w opaskach z tynku. Pod oknami pierwszego piętra jest symetryczny ornament roślinny. Z kolei okna pierwszego i drugiego piętra posiadają nadokienniki. Osie skrajne i narożne zwieńczone są zaokrąglonymi szczycikami, ze spływami wylotowymi zakończonymi kulami.
Wszystkie elewacje od strony podwórza posiadają po jednym ryzalicie prostokątnym, ze ściętym narożnikiem, w którym mieści się klatka schodowa. Nad parterem i drugim piętrem są podzielone oraz zwieńczone gzymsem. Okna są prostokątne z wyjątkiem okna znajdującego się w ryzalicie skrzydła południowego. W długiej sieni poprzedzającej klatkę schodową znajdują się pilastry toskańskie na ścianach, które podtrzymują arkadowanie w tynku, gdzie na czwartym panneau są malowane pejzaże

Ta eklektyczna kamienica z elementami secesyjnymi, która w 1974 r. w konkursie „Kuriera Lubelskiego” zdobył tytuł Miss lubelskich kamienic, również i dziś może pretendować do miana „najpiękniejszej”. Wyróżnia ją spektakularna iluminacja, a na parterze – monumentalne witryny.

 W 1995 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków.

      Historia kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 70 (róg z Chopina)

Około połowy XIX wieku pierwotna działka obejmowała rozległy obszar pomiędzy ulicami Krakowskie Przedmieście, a Okopową. Do końca XIX wieku nie był to teren intensywnie zabudowany. W 1863 roku na owej posesji znajdował się drewniany dom pod gontem, wśród rozległych ogrodów i w sąsiedztwie obszaru zwanego Cegielnisko. Należał on do Ludwiki Chlipalskiej. W 1863 roku właścicielami byli już Antoni Chlipalski i Leon Terlecki. W tym czasie funkcjonowała na tyłach murowana parterowa oficyna przykryta dachówką, a w tylnej części domu mieściła się piekarnia. W 1871 roku wystawiono parterowy, niski dom kryty blachą. Pod koniec XIX wieku działka została podzielona wzdłuż na dwie części. Na pierwszej z nich Kazimierz Piaszczyński wystawił dwupiętrową, płytką kamieniczkę. Zaś właściciele drugiej części – Bolesław i Konstancja Rachalewscy – wystawili około 1890 roku jednopiętrową kamienicę z dwiema murowanymi oficynami oraz drewnianą zabudową gospodarczą. W 1907 roku Piaszczyński po odkupieniu od Rachalewskich ich części, przywrócił posesji pierwotną przestrzeń, a następnie odsprzedał ją Moszkowi Mincmanowi. W latach 1908–1910 została wybudowana na miejscu wcześniejszej zabudowy okazała, pięciokondygnacyjna kamienica narożna o bogatym, eklektycznym detalu architektonicznym. W 1910 roku miał miejsce podział działki na małe parcele budowlane z jednoczesnym wydzieleniem gruntu pod nowo trasowaną ulicę Chopina oraz przecznice, tj. Hipoteczną i Sądową. W tym samym roku nieruchomość stała się własnością Aleksandra i Stanisławy Rabów, którzy sprzedali ją w 1912 roku Edwardowi i Eugenii Leonowiczom. W 1918 roku spadkobiercami po Leonowiczach zostały ich dzieci: Jan, Maria, Tadeusz i Zofia. W 1930 roku kamienica była już własnością Apolonii Kosieckiej, która w 1935 roku przeprowadziła kapitalny remont budynku wg projektu inżyniera Jerzego Chylewskiego. Wówczas usunięto eklektyczny detal i nadano kamienicy cechy modernizmu z elementami funkcjonalizmu oraz wymieniono balkony na fasadach. Po II wojnie światowej nieruchomość upaństwowiono i przekształcono parter na sklep z odzieżą męską. Po 1950 roku zostało zlikwidowane wejście od strony ulicy Krakowskie Przedmieście. W 1992 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków. Rok później przeprowadzono generalny remont kamienicy. Wymieniono tynki i nawierzchnię podwórza, przeprowadzono roboty malarskie na zewnątrz i wewnątrz, parter zaaranżowano na lokale użytkowe. W 2006 roku ponownie otworzono kamienicę od strony Krakowskiego przedmieścia i poddano ją gruntownej rewitalizacji.

Lublinianie kojarzą ten adres przede wszystkim dzięki ekskluzywnemu sklepowi z odzieżą męską – Adam, który funkcjonował tu przez kilkanaście lat. Obecnie został przeniesiony na drugą stronę ulicy i połączony ze sklepem Ada. Razem, na powierzchni ponad 350m² i dwóch kondygnacjach tworzą Dom Mody ADA & ADAM.

Kamienica posiada dwie fasady tj. reprezentacyjny narożnik znajdujący się od ulicy Chopina oraz środkową oś od Krakowskiego Przedmieścia. Obydwie elewacje podkreślone są dwu- i trójosiowymi pseudoryzalitami, rozczłonkowanymi dekoracją ramową i wielkopodządkowymi pilastrami, zwieńczonymi gładkimi szczytami attykowymi. W kierunku pionowym elewację rozczłonkowują gzymsy kordonowe. Całość elewacji jest zwieńczona profilowanym, światłocieniowym gzymsem koronującym. Parter został zaaranżowany współcześnie na witryny sklepowe z wejściem od naroża i bramą w ryzalicie od ulicy Chopina z wypełnieniem z okresu międzywojennego. Pierwsze piętro elewacji zostało ozdobione boniowanie ciągłym, natomiast pozostałe części ścian są gładkie. Na obu elewacjach, na czterech wysokościach znajdują się balkony. Elewacje od strony podwórza są gładkie i zwieńczone jedynie profilowanym gzymsem. Okna nie posiadają oprawy architektonicznej.  Zachowane elementy wyposażenia to schody z toczonymi, tralkowymi balustradami i rzeźbionymi policzkami; dekoracyjne, ceramiczne wykładziny podestów schodów oraz profilowane, drewniane obramienia drzwi.

 Opracowanie nt. historii KP 70 na podstawie: http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/krakowskie-przedmiescie-70-w-lublinie/, autor: Anna Rola